در این مقاله، درباره تاثیر مضامین شعر عربی پیش از اسلام بر مضامین شعر فارسی بحث به میان می آید. عمده بحث مطرح شده در این مقاله به بیان نحوه تاثیرپذیری شعر فارسی دوره خراسانی از شعر عربی قبل از اسلام اختصاص یافته است.در این نوشتار برخی از اغراض و مضامین شعری مانند وصف، مدح، رثا، فخر و خمر مورد توجه قرار گرفته و با تطبیق نمونه هایی از این مضامین با شعر برخی از سخن سرایان پارسی تاثیرپذیری آنان را از اغراض شعر عربی نشان داده ایم.

شعر به عنوان یکی از انواع سنتی ادب، از دیرباز کانون توجه اندیشه وران، منتقدان ادبی و واژه شناسان بوده است و هر یک از آنان کوشش کرده اند تا در حوزه دانش خود، به کند و کاو درباره جنبه ای از مباحث دامنه دار آن بپردازند. از آنجا که این نوع ادبی، پی آمد و دستاورد کنش و واکنشهای عقلانی و احساسی آفریننده خود، یعنی شاعر است، در بردارنده پاره ای از ویژگیهای انسانی و بلکه آینه تمام نمای او به شمار می آید. با توجه به گستردگی موضوعات مربوط به شعر، تاکنون پژوهشهای گوناگونی درباره آن انجام شده که هر کدام توانسته است بخش محدودی از آن موضوعات را تبیین کنند. از جمله مسایل پر اهمیت نزد محققان ادبی، کیفیت واژگان و چگونگی کاربرد آنها در شعر می باشد. آنچه که موجب این اهمیت گردیده است، از سویی جنبه زیبایی شناختی و نیروی تاثیرگذاری واژه بر مخاطبان و از سوی دیگر گنجایش بالای مجموع واژگان در انتقال مفاهیم ذهنی و عواطف سراینده شعر است.

پیدایش شعر سپید در عصر حاضر نقطه عطفی در تاریخ زبان و ادبیات عربی بشمار می رود. با تولد این پدیده نوین شعری مفهوم کلی شعر و به ویژه موسیقی شعری دگرگون شد. بدین ترتیب در راستای فرآیند مذکور ساختار موسیقایی شعر معاصر عربی از بافت سنتی و کهن خود خارج شد و معماری کاملا متفاوتی پیدا کرد. معماری مذکور که در شکل گیری آن علاوه بر شاخص های کمی، شاخص های کیفی نیز به کار گرفته شده بود، بیشتر در فضای درونی شعر تحقق می یافت. امری که به نوبه خود کارکرد موسیقایی شعر معاصر عربی را نیز تحت الشعاع خود قرار داد. از این رو موسیقی شعری نه تنها یک پدیده صرف آوایی (phonetical henomenon) بلکه یک عنصر فراگیر و همه جانبه ای بود که در سایه آن روابط گفتمانی و دیالکتیکی (Discursive & Dialectical relations) بین کنش های فکری و عاطفی و ساختهای زبانی متن شعری ایجاد شده بود. امری که در نهایت گواهی بر غنا و ژرفای موسیقایی در شعر سپید بود.

پس از گسترش اسلام و پذیرش آن از طرف اقوام مختلف، فرهنگ اسلامی بستری برای احترام متقابل میان اقوام وملت­ ها شد و شعر عربی نیز به جای ترویج نخوت قبیله­ ای، به ترسیخ أخوت ایمانی پرداخت؛ اما در جامعة اسلامی و دنیای عرب، پس از فاصله گرفتن تدریجی از سرچشمه های تبعیض زدای دین، و به دنبال پیدایش دوبارة تعصّبات قبیله­ ای پیش از اسلام، به ویژه در دورة عباسی، از یک سو نحله هایی چون شعوبیه، در واکنش به بی­ عدالتی شاهان موسوم به خلفا، به ذکرمعایب عرب ها پرداختند و در عکس­ العملی مشابه، برخی عرب های متعصّب نیز به تحقیر دیگر ملل اسلامی چون ایرانیان و کردها پرداختند. البته سهم کردها در این میان، مضاعف بود؛ از طرفی به دلیل ایرانی بودن، می بایست تاوان شعوبی گری برخی ایرانیان را بپردازند و از جهتی دیگر، به دلیل انتساب به «ماد»ها از تیر تحقیر برخی از ایرانیان باستان گرا بی نصیب نماندند. در این پژوهش برای پاسخ به این پرسش که در شعر کلاسیک عربی، چه تصویری از کردها ارائه شده­ است؟ بررسی جوانب گوناگون سیمای کُرد در شعر کلاسیک عربی از جمله مدح و نکوهش شخصیت­ های کرد، اشاره به نسب و نژاد کردها، بررسی شده­ است و نتایج آن نشان می دهد که تعداد قابل توجهی از این تصویرها، متأثر از درگیری های میان شعوبیه و عرب های متعصّب، چهره ای منفی و گاه خرافی از کردها را نشان می دهند. در برخی دیگر، شاهد تمجید از شخصیت های مهم و اثر گذار کرد هستیم؛ اما همراه با تجاهل یا انتحال نسبشان. در موارد اندکی نیز شاهد تصویر واقعی همراه با همدلی نسبت به کردها هستیم که موارد اخیر بیشتر به دلیل گسترش ارتباطات وبالا رفتن سطح آگاهی­ های عمومی وبه هم خوردن معادلات منطقه­ ای ونیز قرار گرفتن کردها در شرایط مشابه با دیگر ملت­ های خاورمیانه بوده­ است.

در این مقاله، با تبیین جای گاه سخنان علی (ع) در شعر عربی و اقرار ادبیان برجسته بر این مهم، به ابعاد این اثربخشی در زمینه پیام و مضمون و در زمینه قالب های سخن پرداخته ایم و بررسی سبک ادبی سخنان اما (ع) در خطبه ها و موعظه ها، نامه ها، حکمت ها و کلمات قصار، و بازتاب حضور شفاف این پیام اعجاز گونه در اشعار شاعران بنام عرب با مطالعه دیوان آنان، بخش اصلی این مقاله را تشکیل می دهد.

زمان، پدیده ای است که ماهیت معما گونه اش همواره اندیشه بشر را به خود مشغول داشته است؛ چه به لحاظ چیستی و مفهوم آن که فلاسفه و اندیشمندان را برای ارائه تفسیر و تعریفی پذیرفتنی به مبارزه طلبیده و چه به جهت تاثیر آن بر انسان و سرنوشت او که مایه نگرانی و گاه هراس بشر بوده است. شعر از آن رو که آینه روح و قلب انسان است این نگرانی و ترس را منعکس ساخته، ضمن آن که دریافت شاعر را از زمان و گذر آن و از تاثیری که بی ثباتی اجتناب ناپذیر و تغییر مستمر زمان بر اندیشه و ادراک باطنی او دارد نیز به تصویر کشیده است. شعر معاصر عربی این ویژگی زمان را از آن چشم انداز حکایت می کند که از سویی تصویر رنجهای انسان عربی در قرن کنونی است و از سویی بازتاب آرزوهای برباد رفته اوست و به دیگر سخن، حکایت انسانی است که در گرداب زمان در پی یافتن خویش است.

چکیده عربی:حاول البحث أن یقدم نبذة عن حرکة استقبال شعر الشاعرة الإیرانیة المعاصرة فروغ فرخزاد (1935 م- 1966 م)، وأن یبین مدی الاهتمام الذی حظی به شعر هذه الشاعرة فی الوطن العربی، إذ یکاد النقاد الإیرانیون یجمعون علی أن شعرها وحده نموذج واضح لتحول الشعر الإیرانی المعاصر من الشکل التقلیدی إلی التحدیث والشعر الحر، إضافة إلی أن قصائدها من أفضل القصائد الإیرانیة المعاصرة. وقد أوضح البحث سمات شعرها المتمثلة فی بساطة الألفاظ، و مباشرتها، و سلاستها، و روحانیتها، وکثرة الإیحاء، و غزارة الإحساس، و تداعی الخواطر و الزمن، و تکرار الألفاظ و توظیفها فی عبارات وتراکیب جدیدة مبتکرة، إضافة إلی کثرة الرموز وتنوع دلالاتها، و غزارة الصور والاستعارات والتشبیهات. ثم رصد البحث موضوعات هذا الشعر التی تنوعت بین الحدیث عن: المعشوق، والعشق، والموت، والزوال، والفناء عدا عن الیأس، وانعدام الأمل، والتشاؤم، إضافة إلی تذکر الماضی الجمیل، والحنین إلی الحیاة العائلیة ودفئها، إضافة إلی نقد المجتمع وعاداته وتقالیده. ثم انتقل إلی الحدیث عن ألوان الترجمات العربیة لشعر فروغ فرخزاد؛ وعرض لخیارات المترجمین فبین الأسباب التی جعلتهم ینقلون کثیرا من قصائد هذه الشاعرة إلی العربیة، وأسباب ترکیزهم علی قصائد بعینها، ودواعی تکرار ترجمة بعض النصوص من قبل المترجم نفسه ومن قبل مترجمین مختلفین، ثم درس البحث الترجمات المختلفة لمقطع من شعر «لنؤمن ببدایة الفصل البارد» تلک القصیدة التی کانت أکثر شعر فروغ ترجمة لأهمیتها، ثم عرض البحث خصائص کل ترجمة علی حدة، وبین نقاط القوة والضعف فیها، ودعا إلی مزید من الاهتمام بشعر الشاعرة فروغ فرخزاد بشکل یتناسب ومکانتها فی الأدب الفارسی المعاصر. چکیده فارسی:این مقاله می کوشد تا تصویری از استقبال و پذیرش شعر فروغ فرخزاد (1935- 1966 م)، شاعر معاصر ایرانی، به دست دهد و به تبیین میزان توجه جهان عرب به شعر وی بپردازد. چه، ناقدان ایرانی اتفاق نظر دارند که شعر فروغ، نمونه ای روشن از دگرگونی شعر معاصر ایران از شکل کلاسیک به مدرن و شعر آزاد است؛ علاوه بر اینکه قصاید او در زمره بهترین قصاید معاصر فارسی است.این پژوهش، ویژگی های شعر فروغ را برمی شمارد: سادگی واژگان و روانی و معنویت آن ها، فوران احساسات، فراوانی نمادها و تنوع دلالت های آن ها و ایماژها و استعاره ها و تشبیهات فراوان، وانگهی موضوعات متنوع شعر فروغ در این پژوهش بررسی شده که از آن جمله است: سخن گفتن از معشوق و عشق و مرگ و نومیدی و بدبینی و یادکردن گذشته زیبا و دلتنگی برای زندگی خانوادگی و نقد جامعه و رسوم آن و... .پژوهش حاضر آنگاه به ترجمه های مختلف شعر فروغ به زبان عربی می پردازد و به تبیین دلایل مترجمان در ترجمه بسیاری از قصاید وی به عربی و علل تمرکز آنان بر قصایدی خاص می پردازد. این پژوهش، همچنین ترجمه های مختلف مقطعی از شعر «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را بررسی کرده است. قصیده مزبور، بیشتر توجه مترجمان شعر فروغ را به خود جلب داده است. این پژوهش به ویژگی های هر ترجمه و بیان نقاط ضعف و قوت آن ها نیز پرداخته و در پایان، خواستار توجه هرچه بیشتر به ترجمه اشعار فروغ شده است.

سلم بن عمرو خاسر، شاعر عصر نخست عباسی در بصره به دنیا آمد. وی شاگرد و راوی اشعار بشار بن برد بود. او را خاسر نامیدند، زیرا نسخه ای از قرآن را فروخت تا دیوان شعری بخرد. دلایل دیگری نیز برای این لقب وی گفته شده است. در دوران جوانی، سلم به بغداد رفت و به مدح خلفای عباسی، برمکیان به ویژه فضل برمکی، و دیگر امیران پرداخت. وی با ابوالعتاهیه، مروان بن ابی حفصه، والبه بن حباب و ابو الشمقمق معاشرت داشت. اشعار او بیشتر مدایح و مراثی است. سلم در 186 ه.ق درگذشت. برخی، سلم را به جهت ارتباط با بشار از اصحاب زندقه برشمرده اند.سلم خاسر شعری را در ستایش هادی عباسی در بحر رجز سرود که هر بیت آن فقط یک «مستفعلن» (چهار هجا) داشت و این در عروض و ادبیات عربی تا پیش از وی سابقه نداشت و از نوآوری های سلم شمرده می شود.